حق حضانت و شرایط درخواست حضانت

حضانت از منظر قانون

حضانت طفل بر اساس قانون مدنی و قانون حمایت خانواده برای پسر و دختر تا هفت سالگی با مادر است.

حضانت فرزند از هفت سالگی تا سن بلوغ با پدر است دختر تا نه سالگی و پسر تا پانزده سالگی

بعد از سن بلوغ خود فرزند تعیین می کند که با چه شخصی زندگی کند و از حضانت خارج می گردد.

در صورت فوت یکی از ابوین، حضانت کودک (صغیر یا محجور) با پدر و یا مادری که زنده است خواهد بود؛ هرچند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده ‌باشد. مثلاً با فوت پدر، حضانت طفل با مادر است؛ نه پدربزرگ طفل.

حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده با مادر آنهاست؛ مگر آنکه دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادسـتان، اعطای حضانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند تشخیص دهد.

در صورتی‌که پدر و مادر هر دو فوت کرده باشند، حضانت با جد پدری و پس از آن با سایر خویشاوندان طفل بر مبنای ترتیبات ارث است.

مصلحت حضانت فرزند بر اساس قانون

حسب تبصره ماده مذکور که در ۸ آذر ۱۳۸۲ به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسیده، «بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه است.

بنابراین، حضانت طفل پس از هفت سالگی به طور مطلق به پدر واگذار نمی‌شود، بلکه هرگاه بین پدر و مادر طفل در مورد حضانت او اختلاف شود معیار تعیین حضانت‌کننده صرفا مصلحت طفل است. چه ‌بسا علیرغم نبود عیب و نقصی در پدر به تشخیص دادگاه مصلحت طفل اقتضا می‌کند حضانت او بر عهده مادرش باشد.

در این صورت بدون اینکه نیاز به دلیل دیگری باشد حضانت از پدر سلب و به مادر داده خواهد شد. با وجود این قانون، دادگاه صادرکننده رأی توجهی به این امر نکرده و در مورد مصلحت طفل و نقش آن در تعیین دارنده حق حضانت هیچ اظهارنظری نکرده است.

حضانت فرزند در قانون

مواد قانونی مربوط به حضانت مواد ۱۱۶۸ الی ۱۱۷۹ قانون مدنی می باشد . در زمانی که پدر و مادر زندگی مشترک دارند نگهداری و تربیت فرزند از جمله تکلیف و حق هر دوی آنهاست ولی زمانی که پدر و مادر از یکدیگر جدا زندگی می کنند فرزند تا سن هفت سالگی حضانتش با مادر است و بعد از آن با پدر

در صورتی که بعد از هفت سالگی پدر و مادر نسبت به حضانت فرزند به اختلاف بربخورند با توجه به مصلحت کودک حضانت فرزند به تشخیص دادگاه خواهد بود

دادگاه صالح و شرایط رسیدگی

حضانت و ملاقات فرزندان در صلاحیت دادگاه خانواده است. دادگاه در وهله ی اول باید گواهی عدمامکان سازش  را بررسی کند و بعد از آن با توجه به وضعیت مالی و اخلاقی زوجین و همچنین مصلحت فرزند حضانت فرزند را تعیین کند.

مواردی که حضانت ساقط می شود

۱- اعتیاد زیان آور به الکل ، مواد مخدر و قمار.

۲- مشهور به فساد اخلاق و فحشاء باشد.

۳- ابتلا به بیماری های روانی با تشخیص پزشکی قانونی.

۴- سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی نظیر فساد و فحشاء ، تکدی گری ،قاچاق.

۵- تکرار ضرب و جرح خارج از حد متعارف.

حضانت به موجب انحلال نکاح یا طلاق

بعد ازاینکه انحلال نکاح یا جدایی والدین صورت گرفت حضانت کودک تا هفت سالگی با مادر و پس از آن با پدر خواهد بود مگر اینکه دادگاه مصلحت طفل را به گونه ای دیگر صلاح بداند طبق ماده ۴۳ قانون حمایت از خانواده فرزندانی که پدرشان فوت کرده اند حضانتشان با مادر است مگر اینکه دادگاه به درخواست ولی قهری یا دادستان دادن حضانترابه مادر مصلحت فرزند نداند ، ازدواج مجدد مادر حق حضانت را به نفع پدر صادر می کند و حضانت مادر را ساقط می کند ولی اگر پدر فوت شده باشد این حق از مادر ساقط نمی شود.

در صورت فوت والدین ( پدر و مادر ) حق حضانت وسرپرستی با جد پدری و بعد از آن با سایر خویشاوندان طفل باشد.

ضمانت اجرای حکم حضانت

ماده ۶۲۳ قانون مجازات اسلامی

اگر کسی از دادن اطفالی که به او سپرده شده است در موقع مطالبه اشخاص که قانونا حق مطالبه ندارند خودداری کند مجازات آن حبس از سه ماه تا شش ماه یا جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم میشود

ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی

هیچ یک از والدین درمدتی که حضانت برعهده اوست حق ندارد نسبت به نگهداری خودداری کنند درصورت امتناع ازیکی از والدین قانونگذاربه درخواست قیم یا یکی از خویشاوندان یا به درخواست دادستانحضانت رانسبت به یکی از والدین که بر عهده اوست الزام می کند.

طبق ماده ۴۰ قانون حمایت از خانواده

هر کس نسبت به اجرای حکم دادگاه مربوط به حضانت طفل مانع شود یا از پس دادن طفل خودداری کند با توجه به  درخواست ذی نفع (صاحب حق) و به دستور دادگاه صادر کننده رای نخستین تا زمانی که حکم اجرا شود بازداشت می شود.

ماده ۵۴ قانون حمایت از خانواده مصوب ۹۱

هرگاه کسی که مسئول حضانت است تکالیفی که به عهده اوست را انجام ندهد یا نسبت به ملاقات فرزند با اشخاص صاحب حق خودداری کند در مرتبه اول مجازات آن پرداخت جزای نقدی درجه هشت و در صورت تکرار به حداکثرمجازات محکوم میشوند.

طبق ماده ۴۰ قانون حمایت از خانواده

هر کس نسبت به اجرای حکم دادگاه مربوط به حضانت طفل مانع شود یا از پس دادن طفل خودداری کند با توجه به  درخواست ذی نفع (صاحب حق) و به دستور دادگاه صادر کننده رای نخستین تا زمانی که حکم اجرا شود بازداشت می شود

حق حضانت در صورت فوت یکی از والدین

مطابق ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی در صورت فوت یکی از پدر یا مادر حضانت با دیگری است

بنابراین با فوت پدر نگهداری طفل با مادر است. عنایت داشته باشید که اگر پدر بزرگ پدری فرزند در قید حیات باشد ولایت با اوست.

ولی نگهداری و حضانت با مادر است. پدر بزرگ در صورتی می تواند سلب حضانت مادر کند که ثابت کند نگهداری و مراقبت او به صلاح و مصلحت فرزند نیست و مادر فاقد صلاحیت لازم است.

ماده ۴۳ قانون حمایت خانواده مقرر کرده است

حضانت فرزندانی که پدرشان فوت شده با مادر آنها است مگر آنکه دادگاه به تقاضای ولی قهری یا دادسـتان، اعطای حضـانت به مادر را خلاف مصلحت فرزند تشخیص دهد.

حق حضانت در صورت جدایی زن و مرد

ممکن است زن و شوهر به هر دلیل جدا از هم زندگی کنند ولی طلاق هم نگرفته باشند. در اینجا حضانت فرزندان تا پایان ۷ سالگی با مادر است و بعد از آن تا  ۹ سال برای دختر و ۱۵ سال برای پسر با پدر است. بنابراین حتی قبل از طلاق، دادخواست حضانت، سلب حضانت و ملاقات فرزند در دادگاه ها پذیرفته می شود.

ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی

برای حضانت و نگهداری طفلی که ابوین او جدا از یکدیگر زندگی می کنند ، مادر تا سن هفت سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است .
تبصره – بعد از هفت سالگی در صورت حدوث اختلاف ، حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می باشد.

یکی از وظایف دادگاه در پرونده های طلاق چه طلاق توافقی چه طلاق به درخواست زوج (مرد) و چه به طلاق به درخواست زوجه (زن)، تعیین تکلیف نگهداری و ملاقات فرزندان است. ملاک برای دادگاه باید رعایت مصلحت طفل باشد.

نکته مهم در خصوص طلاق توافقی این است که در حضانت طلاق توافقی، ممکن است زوجین توافق کنند نگه داری دائم با یکی از آنها باشد یا اینکه مثلا علی رغم اینکه فرزند کمتر از ۷ سال است ولی حضانت با پدر باشد و امثال آن، در این موارد توجه داشته باشید که مطابق ماده ۴۱ قانون حمایت خانواده

هرگاه دادگاه تشخیص دهد توافقات راجع به حضانت و نگهداری طفل بر خلاف مصلحت اوست، میتواند در مورد واگذاری امر حضانت به دیگری یا تعیین ناظر با پیش بینی حدود نظارت یا رعایت مصلحت طفل بر خلاف توافق زوجین عمل کند.

نتیجه اینکه اگر توافق برای نگهداری و مراقبت طفل شده باشد فقط در صورت اثبات این موضوع که مصلحت طفل بر خلاف توافق زوجین است دادگاه می تواند تصمیم دیگری اتخاذ نماید.

نتیجه اینکه اگر توافقی برای حضانت شده باشد فقط در صورت اثبات این موضوع که مطلحت طفل سلب حضانت است می توان حضانت را از مادر یا پدر سلب کرد.

تکلیف و اجبار به حضانت

گفته شد که چهره دیگر حضانت تکلیف والدین است. مطابق ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی در این خصوص مقرر کرده است. هیچیک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل بعهده آنها است از نگاهداری او امتناع کند در صورت امتناع یکی از ابوین حاکم باید به تقاضای دیگری یا تقاضای قیم یا یکی از اقربا و یا به تقاضای مدعی العموم نگاهداری طفل رابه هریک از ابوین که حضانت بعهده اوست الزام کند و در صورتی که الزام ممکن یا موثر نباشد .

حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدرفوت شده باشد به خرج مادر تامین کند. پس دادگاه می تواند کسی را حضانت به عهده اوست در صورت استنکاف الزام به حضانت نماید تا به تکلیف خود عمل کند.

ماده ۴۰ قانون حمایت خانواده نیز مسئولیت کیفری برای عدم انجام وظیفه نگهداری مقرر کرده است.
ماده ۴۰ قانون حمایت از خانواده هرکس از اجرای حکم دادگاه در مورد حضانت طفل استنکاف کند یا مانع اجرای آن شود یا از استرداد طفل امتناع ورزد، حسب تقاضای ذی ‌ نفع و به ‌ دستور دادگاه صادرکننده رأی نخستین تا زمان اجرای حکم بازداشت می ‌شود.

ماده ۵۴ قانون حمایت از خانواده

هرگاه مسئول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند یا مانع ملاقات طفل با اشخاص ذی ‌ حق شود، برای بار اول به پرداخت جزای نقدی درجه هشت و درصورت تکرار به حداکثر مجازات مذکور محکوم می ‌ شود.

همیشه بخاطر داشته باشید. مسائل مشابه حقوقی الزاماََ راه حل مشابهی ندارند بدون مشورت با وکیل یا مشاور حقوقی هیچ گونه اقدامی انجام ندهید.

عدالت گستر

برای مشاوره با شماره های زیر تماس بگیر :

۰۹۱۵۴۴۲۶۰۰۴
۰۹۱۵۴۲۲۹۷۱۴
۰۹۱۵۴۵۶۹۲۱۹

تـــــهــــران

۰۹۱۹۰۸۰۱۶۷۹

  ۰۹۱۹۶۱۲۸۷۲۵

  ۰۹۹۲۸۶۰۸۲۵۰

وکیل در مشهد