مهریه
مالی است که زن در زندگی زناشویی محسوب می‌شود و به محض آنکه عقد نکاح بین زن و مرد جاری می‌شود، زن مالک تمام مهریه شده و هر زمان که بخواهد می‌تواند تمام و یا بخشی از آن را از مرد مطالبه کند.
از جمله حقوق مالی که به موجب عقد ازدواج به زن تعلق می گیرد. مهریه یا مهر می باشد. به موجب ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به مجرد عقد زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. همانگونه که از این ماده مشخص می شود ، به محض اینکه عقدی میان طرفین واقع شد. زن مالک مهر می شود و هیچ چیز نمی تواند جلوی این مالکیت را بگیرد. هرچند که در عمل بسیار اتفاق می افتد که زن موقع طلاق بخواهد این مهریه را مطالبه کند. اما او از زمان عقد و هر زمان که بخواهد می تواند مهریه را مطالبه کند . به هرحال مسائلی همچون رابطه نامشروع نشوز زن یا عدم تمکین و یا هر عمل دیگری از جانب زن مانع از استحقاق زن نسبت به مهریه نیست. البته در برخی از شرایط ، زن مستحق مهریه نیست.
انواع مهریه
مهر انواع و اقسام مختلفی دارد که عبارتند از :
- مهرالسنه یا مهر محمدی : مهری است که پیامبر اسلام (ص) برای حضرت فاطمه (س) مقرر کردند و آن عبارت است از دویست و شصت و دو مثقال و نیم پور نقره مشکوک است.
- مهرالمسمی : عبارت است از میزان مالی که به عنوان مهریه در عقد نکاح ذکر می گردد و مورد توافق زوجین است و یا مهری است که در عقد نکاح تعیین شده یا تعیین آن به عهده شخص ثالثی گذارده شده است.
- مهرالمثل: هرگاه در عقد نکاح در زمان عقد مهریه تعیین نشود، زوجین می توانند پس از وقوع عقد با توافق مهریه تعیین نمایند. حال اگر قبل از تراضی برای تعیین مهریه نزدیکی شود زوجه مستحق مهرالمثل است. مهرالمثل عبارت است از مال که با در نظر گرفتن وضع خانوادگی زوجه و حال اقران و نزدیکان زوجه جهت مهر تعیین می شود. مهریه که در نکاح معوضه البضع پس از وقوع نزدیکی و قبل از توافق بر مهر معین برحسب شرافت و اوضاع و احوال زوجه به او داده می شود. (ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی)
- مهرالمتعه: هرگاه در عقد نکاح مهر تعیین نشود و زوج مصمم باشد که زوجه را قبل از نزدیکی طلاق دهد مقداری را به عنوان مهر تعیین و به زوجه پرداخت می کنند و این مبلغ بستگی به وضعیت مالی زوج دارد. برخلاف مهرالمثل که به وضع خانوادگی زوجه داشته است در تعیین مهرالمتعه وضعیت مالی زوج را مدنظر قرار می دهند، به طور خلاصه مهرالمتعه مهری است که در نکاح مفوضه البُضع شوهر به زن مطلقه خود که با او نزدیکی نکرده می دهد برای تعیین این مهر برخلاف مهرالمثل مرد از حیث وضعیت مالی مرد مد نظر قرار می گیرد.
- مفوضه البضع: زوجه را در عقد نکاحی که دائم بوده و مهر ذکر نشده باشد با شرط عدم مهر شده باشد مفوضه النضع نامند.
- مفوضه المهر: زوجه را در نکاح دائم که تعیین مقدار مهریه را به اختیار شوهر یا زوجه یا ثالث گذاشته باشند، مفوضه المهر گویند.
به لحاظ عرفی و در رابطه با چگونگی پرداخت و مطالبه مهریه نیز می توان آن را به مهریه عند المطالبه و مهریه عند الاستطاعه تقسیم کرد.
مهریه عندالاستطاعه چیست؟
عندالاستطاعه قیدی است که در عقدنامه درج می شود و تا زمانی که مرد توانایی مالی پرداخت مهریه را نداشته باشد زن نمی تواند مهریه خود را وصول نماید. در این نوع از مهریه بر خلاف عندالمطالبه اصل بر این است که مرد استطاعت کافی برای پرداخت مهریه را ندارد و اثبات خلاف آن بر عهده زن است.
مهریه عندالمطالبه چیست؟
مهریه عندالمطالبه به این معناست که بعد از جاری شدن صیغه عقد ازدواج هر زمان که زوجه دریافت مهریه را مطالبه کند، مرد مکلف به پرداخت آن است چه آنکه استطاعت مالی کافی داشته باشد چه نداشته باشد و اصل بر این است که مرد استطاعت کافی برای پرداخت تمام مهریه را دارد مگر آنکه خلاف آن ثابت شود و بار اثبات عدم استطاعت مرد بر عهده خودش است.
تفاوت مهریه عندالاستطاعه و عندالمطالبه
در زمانی که مهریه عندالمطالبه تعیین شود مرد محکوم به پرداخت مهریه شده و با توجه به شرایط باید آن را پرداخت کند ولیکن در زمانی که مهریه عندالاستطاعه تعیین می شود ابتدا باید ثابت شود که زوج توانایی پرداخت دارد.
مهر در عقد موقت به چه شکلی است؟
عقد موقت هم در قانون و هم در شرع ما وجود دارد، در این نوع ازدواج نیز دریافت و پرداخت و قوانین مهریه اصولی دارد که در برخی از موارد دعوای میان زوجین را تشکیل می‌دهد. شاید این جمله مهرالمعلوم و مدت المعلوم را شنیده باشید. این جمله بار حقوقی مشخص و مسلمی دارد. خانم هایی که ازدواج موقت کرده‌اند و تصمیم گرفته‌‌اند مهریه شان را از همسرشان بگیرند، می توانند این موضوع را مانند گرفتن مهریه در ازدواج‌های دائم پیگیری کنند.
با این تفاوت که در ازدواج دائم، زن نسبت به نفقه هم حق دارد، اما در ازدواج موقت زن حق نفقه ندارد مگر اینکه در صیغه نامه‌اش شرط شده باشد. مهریه جزء طلب‌های ممتازه است. یعنی اگر کسان دیگری ازشوهر طلب‌کار باشند، طلب خانم نسبت به آن طلب‌ها ارجحیت دارد. آنهایی که دوست دارند مهریه خود را طلب کنند، می توانند به ۲ مکان مراجعه کرده و پیگیر حق خود باشند.
شرط توانایی در پرداخت مهریه
همانطور که در بالا اشاره کردیم، در مورد مهریه عندالمطالبه اصل بر این است که مرد توانایی و استطاعت مالی کافی برای پرداخت تمام مهریه را دارد مگر آنکه خلاف آن ثابت شود و همچنین بار اثبات عدم توانایی مالی مرد بر دوش خودش است.
اما در مورد مهریه عندالاستطاعه همانگونه که از نام آن پیداست، داشتن استطاعت مالی کافی مرد برای پرداخت مهریه ضروری است و همچنین اصل بر این است که زوج توانایی مالی لازم برای پرداخت مهریه را ندارد مگر آنکه خلاف آن ثابت شود و بر خلاف مورد قبلی، بار اثبات توانایی کافی مالی مرد برای پرداخت مهریه بر عهده زن است.
مهریه ربطی به تمکین نکردن ندارد
در جریان باشید که قوانین مهریه به هیچ عنوان ربطی به تمکین ندارد. اگر زنی خانه شوهرش را بدون اجازه و اطلاع او ترک کند و مدتی در خانه شخص دیگری باشد، عدم تمکین کرده است و مرد می تواند با پرکردن استشهادیه از همسایه‌ها که تایید ۲ یا ۳ نفر کافی است این موضوع را ثابت کند. اگر مرد به دادگاه شکایت کند که همسرش عدم تمکین کرده است. و درمقابل زن مدعی شود که شوهرش او را از خانه بیرون کرده است و دادخواست مطالبه نفقه بدهد. به تشخیص دادگاه ، نفقه تعیین و یا رد می شود. اگر زن محق باشد نفقه پرداخت و اگر مرد است گفته باشد. نفقه ای به زن پرداخت نمی شود. به هرحال و در هر صورت ،این امر تاثیری درحکم مهریه ندارد و مرد نمی تواند به بهانه ترک کردن خانه از سوی زن، مهریه را پرداخت نکند.
زندان رفتن یا نرفتن مرد
در قانون جدید مطالبه مهریه عندالمطالبه مرد در هر شرایطی باید تا سقف ۱۱۰ سکه را به زن بپردازد اعم از آنکه مالی داشته باشد یا نداشته باشد. و اگر از پرداخت آن حتی از پرداخت اقساط ماهیانه که توسط دادگاه تعیین می‌شود. به هر دلیلی خودداری کند، به درخواست زن و به حکم دادگاه محکوم به تحمل حبس می‌شود.
اما در مورد مهریه عندالاستطاعه، چنین موضوعی وجود ندارد و مرد فقط زمانی محکوم به تحمل حبس و زندان می‌شود که توانایی پرداخت مهریه را دارد اما از پرداخت آن استنکاف میکند.
نکاتی در خصوص مهریه
- مهریه باید مالیت داشته باشد. یعنی دارای ارزش مالی باشد مانند پول ، سکه ،طلا و ملک و ماشین. حتی می‌توان انجام عمل یا فعالیتی را نیز به عنوان مهریه قرار داد مانند آموزش دادن حرفه یا فعالیتی.
- مهریه بعد ازفوت شوهر نیز به زن تعلق می گیرد و باید از ترکه شوهر پرداخت شود.
- مهریه به ارث می رسد و وراث می توانند به نسبت سهم الارث خود مطالبه مهریه کنند.
- خیانت، و رابطه نامشروع زوجه تاثیری در استحقاق زوجه برای گرفتن مهریه ندارد .و حتی اگر رابطه نامشروع و خیانت زوجه ثابت هم شود باز هم استحقاق دریافت مهریه را دارد و مهریه به او تعلق خواهد گرفت.
- مهریه از دیون ممتازه است به این معنی که قبل از هر بدهی دیگری قابل دریافت است .و بر هر طلب دیگری برتری دارد لذا ابتدا باید مهریه پرداخت شود سپس سایر بدی های دیگر.
- ملاک میزان مهریه زمان وقوع عقد نکاح است نه بعد از آن. پس اگر در زمان عقد میزان مهریه ۳۰۰ سکه بود و بعد از ازدواج مهریه را تا ۳۵۰ سکه افزایش دهند فقط مهریه در زمان عقد مورد حمایت قانون خانواده قرار می‌گیرد. و اضافه بر آن فقط به عنوان صلح یا هبه باید مورد مطالبه قرار گیرد.
وقتی یکی از طرفین بمیرد
اگر مهریه زن توسط مرد پرداخت نشود، بعد از فوت مرد، به این دلیل که مهریه زن از طلب‌های ممتازه به حساب می‌آید، باید به زن پرداخت شود. اگر مرد مالی داشته باشد مقداری از مال که مساوی با مهریه زن است، توقیف می شود و وقتی که زن مهریه اش را دریافت کرد، بعد از آن باقی بدهی‌های مرد از اموالش پرداخت می شود.
مهریه زن به هیچ عنوان جزء سهم الارث وی به حساب نمی‌آید و در این مورد اگر متوفی بچه‌ای نداشته باشد، بعد از کسر مهریه از اموال مرد، یک چهارم از کل اموال باقی مانده شوهر، به عنوان ارثیه به زن می رسد. اگر متوفی بچه داشته باشد، این سهم الارث به یک هشتم کاهش می یابد. اگر متوفی بیش از ۲ زن داشته باشد، همین یک هشتم بین زن‌ها تقسیم می‌شود. در صورتی که زنی قبل از اینکه مهریه اش را دریافت کند، فوت کند خانواده زن می تواند مهریه دخترش را تقاضا کند و چون دینی است که به عهده مرد بوده و بعد از فوتش جزء ماترک وی است، وراث زن می توانند از مهریه‌اش ارث ببرند.
توقیف اموال برای مهریه
بهتر است بدانیم قانون گذار ما برای مطالبه مهریه از سوی زن،هیچگونه شرطی قرار نداده است بنابراین زوجه برای دریافت مهریه حتما لازم نیست دلیل خاصی ارائه دهد حتی ممکن است زوجه علاقه بسیار زیادی به زوج داشته باشد و از زندگی با او راضی باشد،با این حال در اکثر موارد هنگامی که زن و شوهر در زندگی مشترک دچار اختلاف می شوند ،زوجه اقدام به گرفتن مهریه می کند که در این خصوص پیشنهاد می شود خانم برای اطلاع دقیق و درست از حقوق خود از یک وکیل باتجربه مشاوره بگیرد.
چنانچه زوجه بخواهد از حق قانونی و شرعی خود استفاده کند، هرچند پیشنهاد ما در این گونه پرونده ها استفاده از وکیل پایه یک دادگستری برای پیگیری پرونده می باشد. با این حال اگر خود زوجه بخواهد شخصا اقدام به مطالبه مهریه نماید باید چند نکته رامورد توجه قرار دهد:
نکته اول این که چنانچه شوهر اموالی به نام خود داشته باشد و مهریه در سند رسمی نکاح ثبت شده باشد،زن می تواند برای دست یابی سریع تر به طلبش،به دایره اجرای ثبت مراجعه کند و با معرفی اموالی از شوهرش ،تقاضای توقیف و فروش آن اموال را بنماید اداره اجرای ثبت اسناد رسمی پس از در خواست زن،استعلامی در خصوص اموال مورد نظر می گیرد،چنانچه پس از استعلام معلوم گردد شوهر مالی به نام خود دارد،دایره اجرای ثبت اقدام به توقیف اموال و فروش آن طبق ضوابط قانونی می نماید.
در این جا زوجه حتما باید این نکته را در نظر داشته باشد که چنانچه احتمال می دهد قبل از ان که به اداره ثبت اسناد رسمی مراجعه کند و اموال شوهرش را توقیف نماید، زوج از ترس پرداخت مهریه و توقیف اموال ، اقدام به فروش و انتقال اموالش می نماید،از دادگاه بخواهد تا فروش و انتقال اموال توسط زوج را ممنوع کند به عبارت دیگر خود زوجه یا وکیل وی می تواند درخواست صدور قرار تامین خواسته بنماید.
این حق در ماده۱۰۸قانون آیین دادرسی مدنی برای زوجه به رسمیت شناخته شده است،به این شرح:
((خواهان می تواند قبل از تقدیم خواست یا ضمن دادخواست راجع به اصل دعوا یا در جریان دادرسی تا وقتی که حکم قطعی صادر نشده است در موارد زیر از دادگاه درخواست تامین خواسته نماید و دادگاه مکلف به قبول آن می باشد:
- دعوا مستند به سند رسمی باشد.
- خواسته در معرض تضییع یا تفریط باشد.
- در مواردی از قبیل اوراق تجاری واخواست شده که به موجب قانون،دادگاه مکلف به قبول درخواست تامین می باشد.
- خواهان،خساراتی را که ممکن است به طرف مقابل وارد اید نقدا به صندوق دادگستری بپردازد.
تبصره-تعیین میزان خسارت احتمالی،با در نظر گرفتن میزان خواسته به نظر دادگاهی است که در خواست تامین را میپذیرد صدور قرار تامین موکول به ایداع خسارت خواهد بود.
با توجه به ماده فوق،زن می تواند بدون آن که هزینه ای تحت عنوان خسارت احتمالی بپردازد،اقدام به توقیف اموال شوهرش بنماید.
تقسیط مهریه
دادخواست اعسار دادخواستی ساده است که مرد در آن اعلام میکند با توجه به این نکته که همسرش مطالبه مهریه کرده و او نیز توانایی پرداخت مهریه را به صورت یکجا ندارد، از دادگاه تقاضا میکند مهریه او قسطی شود.
اعسار از پرداخت مهریه از جمله دعاوی غیر مالی است که با توجه به طرح چشمگیر دعوی موسوم به مطالبه مهریه در سال های اخیر بویژه در تهران و شهرهای بزرگ ، از سوی مردان مطرح می گردد.
دعوای اعسار از پرداخت مهریه معمولاً در فرضی که مرد ناتوان از پرداخت مهریه است ، منتهی به صدور رأی تقسیط مهریه می گردد.
تقسیط مهریه یعنی پرداخت مهریه به اقساط با توجه به توانایی مالی مرد و هزینه های زندگانی او و خانواده اش و میزان درآمد ماهیانه او انجام می گیرد.
در تعیین اقساط مهریه باید میزان درآمد مدیون ( مرد ) و معیشت ضروری او مراعات گردد به گونه ای که او قادر به پرداخت اقساط مهریه باشد.
حتی بعد از صدور حکم بر اعسار و تقسیط مهریه وکیل پایه یک دادگستری ممکن است از ناحیه هر یک از زوجین دادخواستی مبنی بر تعدیل اقساط مهریه در دادگاه خانواده مطرح شود.
تعدیل اقساط مهریه از جانب مرد معمولاً بدین عنوان مطرح می گردد که سطح درآمد او کاهش یافته و در عوض هزینه ها افزایش است و یا اینکه اساساً بیکار شده است.
درخواست تعدیل اقساط مهریه یعنی عادلانه کردن اقساط مهریه با توجه به وضعیت مالی مدیون از ناحیه زن نیز بدین اتکا و استدلال مطرح می گردد که سطح درآمد ماهیانه مرد افزایش یافته است و قادر به پرداخت اقساط سنگین تر می باشد.
همانطور که بیان شد دعوی اعسار از پرداخت مهریهاز جمله دعاوی غیر مالی است و این نکته باعث کاستن از فشار مالی هزینه های سنگین دادرسی دعاوی مالی بر خواهان دعوی اعسار می گردد.
در ماده ۱۴ قانون نحوه اجرای محکومیت مالی مصوب ۱۳۹۴ آمده است. دعوی اعسار غیر مالی است و در مرحله بدوی و تجدید نظر خارج از نوبت رسیدگی می شود.
نمونه دادخواست اعسار از پرداخت مهریه بعد از صدور حکم مهریه
در اینجا خواهان ( یعنی مرد محکوم به پرداخت مهریه ) قبل از تنظیم دادخواست اعسار از پرداخت مهریه استشهادیه ای تنظیم می نماید که وکیل مفاد آن حاکی از شهادت شهود مبنی بر آن است که محکوم علیه مرد محکوم شده به پرداخت مهریه توان پرداخت مهریه را نداشته و هیچ مالی غیر از مستثنیات دین ندارد.
شهود بایستی مشخصات ، اقامتگاه و منشأ آشنایی و اطلاع خود از اوضاع مالی مرد محکوم شده را بیان دارند.
همچنین به این موضوع تصریح نمایند که با مدیون به مدتی که بتوان از وضعیت معیشت و مالی او کسب اطلاع نمایند ، معاشرت داشته اند.
هر چند امضای دو نفر ذیل استشهادیه کفایت می نماید. ولی پیشنهاد می گردد امضای حداقل سه نفر در ذیل استشهادیه اخذ گردد.
بهتر است شهود از افراد ضعیف النفسی که ممکن است هر لحظه رأی و نظر آنها تغییر نماید ، انتخاب نشوند.
نمونه متن دادخواست اعسار
خواهان : در این قسمت مشخصات مرد محکوم شده درج می گردد
خوانده : مشخصات زوجه و اقامتگاه او
خواسته : صدور حکم بر اعسار از پرداخت مهریه موضوع دادنامه شماره … …….. صادره از شعبه
دادگاه خانواده تهران در پرونده کلاسه……….
دلایل و منضمات دادخواست : تـصاویر کارت ملی خواهان ، دادنـامه شماره ……….. صـادره از شعبـه
دادگاه خانواده تهران ، استشهادیه کتبی شهود ، فیش حقوقی ، سند مالکیت آپارتمان ،شناسنامه فرزندان و درخواست استماع شهادت شهود.
شرح دادخواست اعسار از پرداخت مهریه
ریاست محترم دادگاه تهران با سلام احتراماً اینجانب ……………. به عرض می رساند به موجب دادنامه تقدیمی حکم بر محکومیت بنده به پرداخت یکجای تعداد …… عدد سکه طلای تمام بهار آزادی به نفع همسرم ( خوانده دعوی ) صادر شده است
با توجه به شهادت گواهان فاقد هرگونه مالی جز مستثنیات دین می باشم و حتی در حال حاضر نیز به سختی گذران معیشت می نمایم.
النهایه مستنداً به مواد ۱۰ و ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب ۱۳۹۴ رسیدگی به دعوی و صدور حکم بر اعسار از پرداخت مهریه موضوع دادنامه تقدیمی را استدعا دارم.
۲- دادخواست اعسار از پرداخت مهریه به عنوان دعوی متقابل
دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را می توان در قالب دعوی تقابل ( یعنی در پاسخ به دعوی مطالبه مهریه و قبل از صدور حکم بر پرداخت مهریه ) نیز مطرح نمود.
تعیین اینکه مرد دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را در قالب دعوی تقابل مطرح نماید یا اینکه بعد از محکومیت به پرداخت مهریه ، مبادرت به طرح دعوی مستقل اعسار از پرداخت مهریه نماید ، با توجه به شرایط خواهان و وضعیت او صورت می پذیرد.
نمونه متن دعوی تقابل اعسار از پرداخت مهریه
خواهان : مشخصات مردی که دعوی مطالبه مهریه علیه او مطرح شده است.
خوانده : مشخصات خانمی که دعوی مطالبه مهریه را مطرح نموده است.
خواسته : دعوی تقابل در قبال پرونده کلاسه ………… شعبه …….. دادگاه خانواده تهران و درخواست صدور حکم بر اعسار از پرداخت مهریه
دلایل و منضمات دادخواست : تصویر دادخواست و ابلاغیه وقت رسیدگی دعوی اصلی ، استشهادیه کتبی شهود ، استماع شهادت شهود ، اجاره نامه و فیش حقوقی و استناد به محتویات پرونده کلاسه
نمونه متن دعوی تقابل اعسار از پرداخت مهریه
ریاست محترم دادگاه تهران
با سلام احتراماً اینجانب ……………….. به استحضار می رساند خوانده دعوی طی پرونده ……………. شعبه
دادگاه خانواده تهران ، دعوی مطالبه تعداد …… عدد سکه طلای تمام بهار آزادی را مطرح نموده است.
چون توان پرداخت مهریه مورد مطالبه و اساساً شرایط پرداخت آن را ندارم ، مستنداً به مواد ۱۰و ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و نیز ماده ۲۴ قانون آیین دادرسی مدنی رسیدگی به دعوی و صدور حکم بر اعسار از پرداخت مهریه موضوع پرونده استنادی را استدعا دارم.
کسی را می توان شایسته وکیل خوب دانست. که پرونده موکل را به بهترین نحو انجام دهد و مساله موکل را مساله خودش محسوب کند. و در حدی برای کار موکل دغدغه داشته باشد. که نسبت به کار خود دارد .اعتبار یک وکیل طلاق در مشهد به تلاشی است که برای به نتیجه رسیدن ، تک تک پرونده های موکلین خود انجام می دهد.
عدالت گستر
برای مشاوره با شماره های زیر تماس بگیر :
تـــــهــــران
یک تیم حرفه ای شماست .
